زمانی که در ارتباط با مهارت‌های معلمین صحبت می‌کنیم، مواردی از قبیل: انعطاف‌پذیری، فی‌البداهه‌گویی، استقبال از ایده‌های جدید و روحیه‌ی ابتکاری داشتن، به ذهن انسان خطور می‌کند. اما ما چگونه می‌توانیم این ویژگی‌ها را تقویت کرده و به یک معلم خلاق تبدیل شویم. ابتدا باید چه گام‌هایی را در مسیر تدریس خلاق برداریم.

گام اول: به یک معلم آگاه و با معلومات بدل شوید

امروزه بیش از هر زمان دیگری، یادگیری درباره‌ی تدریس، آسان شده است. انبوهی از کتاب‌ها، دوره‌های آموزشی، دوره‌های آموزشی رایگان به‌صورت آنلاین، منابع آنلاین و برنامه‌های دانشگاهی وجود دارند که به ما کمک می‌کنند مهارت معلمی خود را پرورش دهیم. یادگیری درباره‌ی چیزهای دیگر هم اهمیت زیادی دارد. معلم خلاق چیزی بیش از دانش تدریس را با خود به کلاس می‌آورد. او در حوزه‌های دیگری هم تحصیل کرده و می‌تواند از تجربیات و علاقه‌مندی‌های فرارشته‌ای خود نیز استفاده کند.

پیشنهاد من استفاده از یک سرگرمی هنری مثل فراگیری نواختن آلات موسیقی یا گذراندن یک دوره تئاتر است. در کنار لذت بردن از این موارد در جهت بهبود روحیه‌ی خودتان، می‌توانید تا حد زیادی از آن‌ها در تدریس خود نیز بهره ببرید. برای مثال، استفاده از ترانه و آهنگ در کلاس درس، برای فراگیران بسیار انگیزه‌بخش بوده و می‌تواند به آن‌ها در پردازش زبان و بهبود تلفظ آن‌ها کمک کند. استفاده از فنون تئاتر و گنجاندن آن‌ها در برنامه آموزشی، روش خوب دیگری است که باعث می‌شود یک سرگرمی، تدریس شما را غنی کند.

گام دوم: با معلمان دیگر ارتباط برقرار کنید

هرچند آموزش رسمی به بهبود مهارت‌های معلمی شما کمک می‌کند، اما ارتباط گرفتن با سایر همکارانی که در حوزه‌ی شما مشغول به فعالیت هستند نیز حائز اهمیت است. درست است که می‌توان از سخنرانان و نویسندگان صاحب‌نام الهام گرفت، اما معلمانی مثل من و شما نیز می‌توانیم به همین اندازه الهام‌بخش باشیم.

ساده‌ترین کاری که در این زمینه می‌توان انجام داد، دنبال کردن این معلمان الهام‌بخش در فیسبوک، توئیتر، اینستاگرام، تلگرام و وبلاگ‌های آنان است. وبلاگ‌های آن‌ها را جستجو کرده و مطالعه کنید. در انجمن‌های معلمان عضو شده و در کارگاه‌ها و سخنرانی‌های آن‌ها چه به‌صورت حضوری و چه به‌صورت آنلاین شرکت کنید.

الهامات در شما این میل را ایجاد می‌کنند که در شیوه‌های تدریس روزانه خود از این معلمان تقلید کنید.

گام سوم: کلکسیونی از ایده‌های تدریس را جمع‌آوری کنید

مهم نیست که حتماً ایده‌های جمع‌آوری‌شده را بلافاصله به‌کار بگیرید. آنچه اهمیت دارد این است که آن‌ها را به‌گونه‌ای جمع‌آوری و سازمان‌دهی کنید که در فرصت مقتضی بتوان به‌راحتی از آن‌ها استفاده کرد. همین ایده‌ها هستند که موجب می‌شوند شما در مسیر خلاقیت ثابت‌قدم بمانید؛ به‌ویژه زمانی‌که خود را با آن‌ها سازگار کرده و آن‌ها را آزمایش کرده باشید.

اگر ایده‌های جدیدی را در اینترنت کشف کردید، اطمینان حاصل کنید که از نشانه‌گذاری‌ها و ابزارهای گزینش مختلفی که امروزه در دسترس است، استفاده کرده‌اید. همچنین از فهرست‌هایی که دیگران در مورد ایده‌های تدریس جمع‌آوری کرده‌اند نیز استفاده کنید.

گام چهارم: آموخته‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارید

با توجه به تجربیاتی که من به‌دست آورده‌ام، معلمان نیز همچون فراگیران می‌توانند در کار خود چیزهایی را از دیگران بیاموزند؛ اما بالاخره زمانی متوجه خواهند شد که باید متعهد شده و مشارکت کنند.

اگر در مدرسه‌ای که در آن فعالیت می‌کنید روزهایی برای آموزش تعیین‌ شده است، رهبری یک جلسه را پیشنهاد کرده و سپس درباره‌ی موضوع تحقیق کنید تا مطمئن شوید که دانش خود را با همکاران‌تان به اشتراک گذاشته‌اید. این کار ممکن است دلهره‌آور باشد، اما یک ‌لحظه‌ی بسیار مهم در عمر هر معلم به شمار می‌رود و برای شما بسیار جالب خواهد بود که چه‌قدر مطلب در این فرایند یاد خواهید گرفت.

از یک مجله یا وبلاگ در زمینه تدریس شروع کنید. امر وبلاگ‌نویسی و توصیف ایده‌هایی که در زمینه تدریس دارید، باعث بروز صحبت‌هایی با سایر معلمان خواهد شد که به‌موجب آن، ایده‌های بیشتری شکل خواهد گرفت. این ایده‌های جدید، پل بزرگی است که شما را به سمت تبدیل به یک معلم خلاق هدایت می‌کند.

گام پنجم: موانع تفکر خلاق را از میان بردارید

بسیاری از افراد از وجود استعداد خلاقیت در خود اطمینان کامل دارند و از دل به دریا زدن هراسی به خود راه نمی‌دهند؛ اما بسیاری از ما خیلی وقت‌ها احساس می‌کنیم که نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم. در چنین مواقعی ممکن است احساس کنیم که فاقد قدرت تصویرسازی ذهنی هستیم؛ زیاد باهوش نیستیم؛ خیلی جوان یا بااستعداد نیستیم و مواردی از این قبیل. هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که همه‌ی افراد، استعدادها و توانایی‌های یکسانی دارند؛ اما همه افراد از ظرفیت خلاق بودن بهره‌مند هستند. ببینید که ما با زبان گفتاری چه می‌کنیم! هر یک از ما زمانی که صحبت می‌کنیم با استفاده از تعداد محدودی از واژگان، اظهارات و گفته‌های خاص خودمان را خلق می‌کنیم، به‌گونه‌ای که تا پیش از آن‌، کسی به آن شکل سخن نگفته است. پس همه‌ی ما می‌توانیم به یک معلم خلاق تبدیل شویم.

روی اعتمادبه‌نفس خود کار کنید و با آن دسته از همکاران‌تان ارتباط داشته باشید که مشوق شما هستند؛ اهداف و علایق مشترکی دارند و باعث می‌شوند که شما احساس خوبی راجع‌به خودتان داشته باشید.

گام ششم: خلاقیت را تمرین کنید

درست همان‌طور که ورزشکاران با تمرینات مداوم، آمادگی خود را حفظ می‌کنند، ذهن ما نیز از تمرین منظم سود می‌برد. شما برای تمرین دادن ذهن خود چه اقدامی انجام می‌دهید؟ آیا از کار کردن با جدول کلمات متقاطع، سودوکو یا چیدن جورچین لذت می‌برید؟ ثابت شده است که این اقدامات و نیز سایر تمرینات ذهنی، تمرکز و خلاقیت ما را افزایش می‌دهند. ما غالباً به دانش‌آموزان خود می‌گوییم که تمرین کردن خیلی خوب است؛ اما مهم است که آن را در مورد خودمان نیز انجام دهیم. افراد متبحر در همه‌ی زمینه‌ها، از نوازندگان گرفته تا سرآشپزان و معلمان، با تمرین زیاد و نه به‌صورت یک‌شبه، به بالاترین سطح دست‌یافته‌اند. تمرین، شما را منظم و صبور بار می‌آورد. وقتی‌که چیزی را تمرین می‌کنیم، خوب است ذهن خود را به‌جای هدف بر روی فرایند متمرکز کنید. به‌عبارت‌دیگر، از کاری که در لحظه انجام می‌دهید لذت ببرید و خیلی نگران نباشید که عاقبت کار چه می‌شود.

گام هفتم: آزمایش کنید و در تدریس خود تأمل‌ کنید

یک راه مطمئن برای این‌که خود را به‌عنوان یک معلم به نابودی بکشانیم این است که خودمان را فقط به ایده‌ها و تکنیک‌های قبلی متکی کرده و برای یافتن ایده‌ی جدید، تلاش نکنیم. البته اثربخشی این روش منوط به این است که دانش‌آموزان خود را نیز در مرحله‌ای از کار، مأیوس کنید. فراگیران نسبت به معلمینی که روش‌های قدیمی با روند همیشگی را کنار می‌گذارند، واکنش مثبتی نشان می‌دهند. فراگیران به همان اندازه که علاقه‌مند به معلمان صبور، بردبار و توانمند در توضیح پدیده‌ها هستند، همان‌قدر هم معلمانی را که درس‌هایشان غافلگیرکننده و جذاب است، تحسین می‌کنند.

چه ایده‌های جدید را امتحان می‌کنید و چه خود را با ایده‌های قدیمی وفق می‌دهید، درهرصورت به خاطر داشته باشید که گاهی لازم است مکث کرده و درباره‌ی تجربه‌های خود فکر کنید و آن‌ها را بعد از انجام، ارزیابی کنید. از موفقیت‌ها و اشتباهات خود درس بگیرید و انجام این فرایند را در تدریس خود به یک عادت تبدیل کنید تا همواره یک معلم خلاق باشید.

گام هشتم: خلاقیت را به یک هدف روزانه تبدیل کنید

معلم خلاق بودن به شما در حل مشکلات کمک می‌کند. این ویژگی برای معلمان مفید است چراکه حل مسئله دقیقاً همان چیزی است که معلمان همواره در کارهای خود با آن مواجه‌اند. از تصمیم‌گیری درباره‌ی مواد درسی، رویه‌ها و نمرات گرفته تا سازگار شدن با فعالیتی که فراگیران نسبت به آن واکنشی نشان نمی‌دهند و نیز کمک کردن به افرادی که آن‌طور که باید و شاید پیشرفت نمی‌کنند.

برای این‌که همواره این مهارت‌ها را بهبود ببخشید، باید خلاقیت را به یک عادت روزمره تبدیل کنید؛ نه این‌که صرفا گاهی به سراغ آن بروید. به هر کاری که انجام می‌دهید، به دیده‌ی نقادانه بنگرید و به این فکر کنید که درس‌های ارائه‌شده توسط شما چگونه می‌تواند انگیزش بیشتری در مخاطب ایجاد کند. از همه مهم‌تر این‌که، به خودتان زمان داده و خود را مورد سرزنش قرار ندهید. پرورش قابلیت‌های فکری فرد، درست همانند پرورش هر توانایی یا مهارت شناختی دیگر، کار ساده و سرراستی نبوده و به صبر، فداکاری و شور و شوق برای تعالی بیشتر نیاز دارد.

منابع: britishcouncil.org - raveshtadris.com

لیست مقالات مهارت‌های ارتباطی

هشت گام برای تبدیل شدن به یک معلم خلاق

پربازدیدترین مقالات

📍 اطلاعات تماس